تشخیص مزاج فطری در افراد:
- لمس
- گوشت وچربی
- رنگ پوست
- معاینه مو، رنگ مو، پرپشتی،ضخامت و نازکی
- سرعت انفعال اعضاء
- خواب و بیداری
- نتیجه گیری کلیه افعال بدن
- کیفیت دفع فضولات بدن انفعالات نفسانی
1- لمس: شخص مزاج شناس، باید خود معتدل مزاج یا حداقل سالم باشد و گرمی، سردی، زبری و تری بیشتر از وضع طبیعی را حس کند تا بتواند مزاج فرد را مشخص کند.اگر گرما را حس کند شخص گرم مزاج و اگر سرما را حس کند سرد مزاج است. اگر در لمس نرم تراز حد طبیعی باشد دلالت بر رطوبت مزاج می کند.اگر در لمس سفت تر از حد طیبعی باشد دلالت بر خشکی مزاج دارد.
2- گوشت و چربی(مزاج چاقی و لاغری): چاقی دو گونه است : اگر در بدن فرد گوشت زیاد باشد نشانه گرمی و تری (دَم) است و اگر چربی بدن بیشتر از گوشت باشد، دلالت بر سردی و تری (بلغم) می کند.
گوشت و چربی(مزاج چاقی و لاغری): لاغری در اثر کمی گوشت باشد نشانه سرد و خشکی ( سودا) است و اگر لاغری در اثر کمی پیه باشد، دلالت بر گرم و خشک (صفرا) است.
3- رنگ پوست :
سفیدی: کسی که برودت مزاج داشته باشد رنگ ش سفید می شود. بدن سرد، رنگ سفید دارد.
قرمزی : قرمزی نشانه از گرمی و پرخونی دارد زیرا غذا در بدن گرم مزاج به خون استحاله می شود.
استحاله : دگرگونی، حقیقت استحاله دگرگون شدن ماهیت چیزی و تبدیل آن به ماهیتی دیگر است مانند آن که چوبی بر اثر سوختن ، خاکستر شود.
زردی: رنگ زرد مایل به سرخی دلالت بر گرمی مزاج ( صفرا) دارد.
بادنجانی: نشانه سردی و خشکی مزاج یعنی سودا است.
گچی: نشان از مزاج سرد را دارد.
4- معاینه مو :
یکی از فضولات بدن است که نوع کیفیت و حالات آن برای شناسایی نوع مزاج به عنوان یک معیار به شرح ذیل مورد استفاده قرار می گیرد:
فضولات : به صورت جمع به معنی نجاسات و مواد زائد به کار میرود. فضولات بدن شامل ادرار(بول)، مدفوع (بُراز)، عرق، مو ، ناخن، خون حیض، مایع منی و . . است.
سرعت رشد مو : سرعت رشد مو اگر سرعت رشد مو زیاد باشد نشانه گرمی مزاج است. اگر سرعت رشد مو کم باشد نشانه سردی مزاج است. رشد مو بسیار باشد دلیل بر گرمی و خشکی مزاج است.
سرعت رشد مو : سرعت رشد مو اگر سرعت رشد مو زیاد باشد نشانه گرمی مزاج است. اگر سرعت رشد مو کم باشد نشانه سردی مزاج است. رشد مو بسیار باشد دلیل بر گرمی و خشکی مزاج است.
پرمویی یا کم مویی بدن : پُرمویی، دلیل بر گرمی مزاج است. کم مویی، دلیل بر سردی مزاج است.
نازکی و کلفتی مو : نازکی مو، دلیل بر سردی و تری مزاج است. کلفتی مو، دلیل بر گرمی و خشکی مزاج است.
شکل مو : ستبری و تجعد مو ، دلیل بر گرمی و خشکی است. کم بودن ضخامت و تجعد مو، دلیل بر سردی و خشکی است. موی نازک و نرم، دلیل بر سردی تری است. پس می توان گفت گرمی باعث ضخامت و ستبری مو، خشکی باعث تجعد و تری باعث نرمی و نازکی مو می شود.
رنگ مو :
موی سیاه، دلیل بر گرمی مزاج است.
موی سرخ مایل به زرد، دلیل بر سردی مزاج است. داشتن موی سپید یا روشن دلیل بر رطوبت و سردی است. همچنان که در افراد پیر این مورد صدق می کند.
5- شکل اعضاء:
موارد زیر بیان گر گرمی مزاج است :
*قفسه سینه پهن و بزرگ.
*اندام های بزرگ.
*عروق برجسته.
*بزرگ و قابل مشاهده.
*نبض عظیم و قوی.
*عضلات کلفت و بزرگ.
*عضله چسبیده به مفصل و تاندون کوچک.
موارد زیر دلالت بر سردی مزاج می کند:
*موارد زیر بیان گر مزاج خشک است :
*چهره لاغر و پوست به استخوان چسبیده.
*مفاصل قابل مشاهده و برجسته.
*غضروف های حنجره،بینی برجسته و واضح.
عکس موارد فوق دلالت بر تری مزاج می کند.
6- سرعت انفعال اعضاء: اگر عضوی در برخورد با گرما، سرما، خشکی و رطوبت زوداثر پذیرد، دلیل غلبه آن مزاج است. مثلاً اگر در گرما چه خوراکی چه موضعی زود گرم شود دلیل بر گرمی مزاج می باشد.
7- خواب و بیداری: اعتدال در خواب و بیداری، نشانه اعتدال مزاج و نمایان گر مزاج خوب مغز است. خواب بیش از حد نشانه تری و سردی مزاج است. بی خوابی زیاد علامت خشکی و گرمی مزاج به ویژه نشان دهنده گرمی و خشک بودن مزاج مغز است.
8- افعال : تمام افعال بدن مثل سرعت رشد، رویش دندان، سرعت در سخن گفتن و پیوستگی گفتار، حرکت، سرعت باز و بسته کردن پلک ها. اگر سریع تر از حد طبیعی خود صورت گیرد دلیل بر گرمی مزاج و اگر کندتر باشد و در آن تحمل و درنگ ایجاد شود دلیل بر سردی مزاج است.
9- دفع فضولات: فضولات بدن شامل ادرار(بول) ، مدفوع(براز)، عرق، مو، ناخن، خون حیض، مایع منی است. اگر این مواد زاید بوی تند داشته باشند دلیل بر گرمی مزاج است. بی رنگ بودن یا کم بودن فضولات و عدم رایحه آن، دلالت بر سردی مزاج دارد.
10-کارها و رفتارهای نفسانی: حالات نفسانی، نمایان گر مزاج آدمی است. اما باید در نظر داشت که مزاج مورد شناسایی آیا مزاج جبلی و اصلی فرد است یا مزاج عارضی و بیگانه.
مزاج جبلی: آن طبعی که در وجود انسان از ابتدا بوده و در سرشت اوست. مزاج عارضی یعنی بر اثر عوامل محیطی این طبع برای فرد ایجاد شده است.
