سه نظریه درباره طب اسلامی

سه نظریه درباره طب اسلامی وجود دارد که در این مقاله به این سه نظریه می­پردازیم

الف) گروهی بر این عقیده ­اند که مجموعه تفکرات و نوشتارهای دانشمندان پس از اسلام در ایران را طب اسلامی بنامند و این جمعیت دانشمند، عمر تفکراتشان تا نیمه اول قرن چهاردهم ادامه دارد و اگر این تعریف را مصداق درست طب اسلامی بنامیم نگارنده بیش از هزار و دویست عنوان کتاب از این متفکران پیرامون طب شناسایی کرده و در یک کتاب شناسی گرد آورده است.

اگر از من (حکیم حسین خیراندیش) بپرسند که آیا این مجموعه تفکرات که نتایج درمانی نیز دربردارد طب اسلامی است، خواهم گفت : نه،  چون علیرغم وجود بخش عمده­ای از دستورات مذهب در لابلای روش­های تشخیص و تداوی و درمان علماء و حکماء و بهره گیری از امداد غیبی و معنوی و سامان­دهی دستورات و رفتارهای ائمه دین به صورت رفتارهای درمانی یک روش درمان کاملاً مذهبی و اسلامی نیست و شالوده آن بر طب تجربی یونانی استوار است و از اعتقادات مذهبی و تجربیات مردمی و تتبعات و ابتکارات شخصی حکماء نیز برای تکمیل آن استفاده شده است.

ب) عقیده دومی وجود دارد که اسلام دین کامل است و برای زندگی انسان برنامه جامعی دارد و اگر مذهبی برای نجات انسان از عمق رذالت و خفت برنامه­ای دارد و می­تواند او را تا اوج فلاح و سعادت برساند. پس یقیناً تحقق این برنامه روحی بدون وجود یک برنامه درمان جسمی میسر نیست و بر اساس این دیدگاه از همان پیامبران و امامانی که درمان روح را داده­اند درمان جسم را نیز چویا شدند.

بنابراین تعریف دیگری از طب اسلامی مطرح است و آن اینکه برآیند مجموعه دستورات مذهب مندرج در قرآن کریم و منابع احادیث و روایات که به صورت مستقیم از رابط وحی نقل شده و یا از ادیان پیامبران و ائمه علهیم السلام استفاده شده است و یا در رفتارها و اخلاق آنان مشاهده گردیده و برای ما نقل شده، طب اسلامی است و ساماندهی آن در قالب یک مجموعه و مکتب درمانی راهگشای بشریت در درمان بیماری­های جسم و روان خواهد بود.

ج) نظریه سومی نیز هست که می­توان گفت نظریه حاکم است و می­گوید اساساً در اسلام طب وجود ندارد و درمان مبتنی بر تحقیق و تجربه است و اسلام مردمان را در این زمینه به خود واگذاشته است و برد علم را بیش از علم وحی می­داند و تفکرات پیامبران را در بعد جسم موقوف به زمان ابلاغ رسالت آنان می­پندارد و وسعت زمانی برای آن قائل نیستند،  البته این گروه غالباً برای سایر تفکرات اسلام در بعد تربیت روح و روان و یا روابط اجتماعی و حقوق وی نیز قائل به تبعیت محض از دین نیستند. این اعتقاد موجب شده است تا نگاهی جامع از روی تحقیق و تفحص به دستورات اسلام افکنده نشده و از سر اعتقاد مورد بررسی قرار نگیرد و تفکرات و اندیشه طب اسلامی قالب و نظام نیافته و سامانی نداشته باشد و رهنمودهای نجات بخش اسلام بسان دُری ارزشمند و شفابخش در خرابه­های جهل و فراموشی و عناد در گوشه کناره­های تاریخ دفن گردد. امید قطعی ما این است که نسل انقلاب اسلامی در دهه سوم به منابع معتبر روی آورد و دستورات مذهب در زمینه درمان را جمع­آوری و سامان دهد و با بیان علم، آن را کاربردی سازد و با وضع قوانین مناسب و ایجاد بستر فرهنگی شایسته در رفتارهای اجتماعی مسلمانان جاری و ساری سازد و اینک فرصت را غنیمت شمرده و تصویری خلاصه و جامع از رفتارهای درمانی در طب اسلامی را تقدیم می­داریم، باشد تا فرصتی پدید آید و تمامی نکات ظریف بحث به صورت مبسوط و مستدل هر کدام در قالب پژوهشی مستقل به جامعه علمی ارائه گردد.