روند درمان در طب اسلامی

ابزار تشخیص بیماری در طب اسلامی

ابزار عمومی و فراگیر برای تشخیص بیماری در طب اسلامی طبایع و مزاج ها است. مزاج شناسی پایه و اساس تشخیص در طب اسلامی است، که باید به صورت اطلاعات عمومی بخش ساده آن را منتشر ساخت و بخش فنی آن را نیز به پزشکان آموخت. ابزار فنی و تخصصی برای تشخیص بیماری نبض است، نبض وسیله ای بسیار دقیق برای شناخت چگونگی فعالیت ارگان های مختلف بدن است. بُول و بُراز (ادرار و مدفوع) نیز ابزار دیگری برای تشخیص فنی بیماری است که بیشتر به وسیله طب سنتی به کار گرفته می شود ولی در طب اسلامی جایگاه ویژه ای ندارد.

ابزار درمانی درمانی در طب اسلامی :

به طور کلی ابزار درمانی در طب اسلامی به سه دسته عمده تقسیم بندی می شود :

1)داروها

2) رفتارها

3) دعاها

در داروها، عسل و سیاهدانه در مرحله اوج قرار دارد، سُعد و سنا و سرکه و سنبل الطیب در مرتبه عالی می درخشند، زنجبیل و زعفران و زیتون در تمام نسخه ها حضور دارند، انجیر و انگور و انار بر سفره های آسمانی دارند. خرما و خرفه و خربزه از میوه های محبوب خداوند و حضرت فاطمه و رسول خدا صلوات الله علیه نامیده می شوند. گلاب و عسلآب و جُلاب از نوشیدنی های مورد توجه طب اسلامی اند.گلنگبین و سرکنگبین و ترنجبین از معجون های خوشمزه و راهگشا برای درمان بیماری های گوناگون شمرده می شوند.بادام درختی و بارهنگ و بادرنجبویه غذای مغز و درمان زخم داخلی و نشاط بخش مورد توجه امام رضا علیه السلام، حکماء و حضرت امیر علیه السلام نامیده می شود. فوفل، فرنجمشک و هوفاریقون، اعصاب را فرح می بخشند و خلاصه دسته ای از داروها هستند که جمعیت کوچک آن ها چهارده و جمعیت متوسط آن ها چهل و جمعیت بزرگ آن ها هفتاد دارو و بیشتر می باشند و با این جمعیت می توان همه بیماری های بشر را درمان کرد.

 رفتارهای درمانی در طب اسلامی

در دستورات دینی پیرامون بهداشت و درمان یک سلسله رفتارهای وجو دارد که انجام دادن آن موجب پیشگیری از بروز بیماری و در صورت وجود بیماری موجب درمان آن می گردد. ذکر تمامی این رفتارها در این مقال میسر نیست وای ناگریز رفتارهای مهم و اساسی درمانی که مورد توجه ویژه پیامبران و ائمه علیهم السلام بوده است، نقل می گردد.

مهم ترین رفتارها در پیشگیری و درمان عبارتنداز: حجامت،قی، تنقیه، مسهل، حمام، نوره، صعوط، مسواک، عطر، امساک و روزه داری، تغذیه براساس رعایت قواعد شایسته، تزکیه و دوری از پلیدی های اخلاقی، مالی، و رفتاری، تزویج و تناسب مزج و توان عمومی، تعبد و تقویت روان، بدیهی است که هر کدام از رفتارهای درمانی فوق دارای نظام و قواعد و آئین نامه های اجرایی و ضوابط تجویز ویژه ای هستند که به طور جداگانه باید تألیف و تدوین گردد و موارد کاربرد آن مشخص شود. رفتارهای درمانی جسم به تناسب موقعیت زمانی و جغرافیایی هر کدام قاعده اجرایی ویژه ای پیدا می کند، اما رفتارهای درمانی روان همه جا ثابت و به عنوان ارکان و اساس بهداشت روان در تمامی موقعیت های زمانی و مکانی ضروری و غیرقابل تغییرند. مثلاً بهترین زمان انجام حجامت در فصل بهار است و زمان نامناسب برای انجام حجامت در اوج سرما و در دی ماه است. به همین ترتیب، قی، مسهل خوراندن، حمام و تغذیه و تزویج به تناسب به تناسب موقعیت جغرافیایی کاربردی بیشتر و کمتر پیدا می کند. اما دوری از پلیدهای اخلاقی و تعبد و تقویت روان که در قالب نمازهای یومیه و رعایت آداب زندگی سعادت بخش برای انسان طراحی گردیده است همیشه و همه جا لازم به اجراست، صداقت، امانت، دوری از بخل و حسد و کینه و حرص و آز و ریا و دورغ و تهمت تابع موقعیت جغرافیایی و زمان ویژه ای نیست.